نخستین هفته ماه محرم، هفته زنده نگه داشتن امر به معروف و نهی از منکر نام گذاری شده است. از آنجا که امر و نهی، دو ابزار اساسی تربیت و پرورش روح آدمی است، امر به معروف و نهی از منکر نیز شیوه اصلی پیامبران و مصلحان در تربیت و هدایت مردم بوده است. از اینرو، احیای این دو فریضه پر برکت الهی، استمرار حرکت انسان‌ساز پیامبران گذشته و بسترساز تحقق صلاح و اصلاح جامعه در آینده است.

معنای امر به معروف و نهی از منکر

«امر» به معنای فرمان دادن و «نهی» به معنای بازداشتن و منع از انجام کاری است. «معروف»، هر آن چیزی است که عقل و دین، آن را به نیکی و خوبی می شناسند و معرفی می کنند و «منکر»، هر آن چیزی است که عقل و شرع، آن را ناپسند می دارند. پس امر به معروف، یعنی فرمان دادن به انجام کارهای نیک و نهی از منکر، به معنای بازداشتن از بدی و ناپسندی است.

یکتاپرستی، نیکی به پدر و مادر، انفاق به خویشاوندان، کمک به مساکین و درماندگان، برپایی نماز، پایبندی به عهد، مبارزه با ظلم و ستم، امر به معروف و نهی از منکر، پرداخت وجوهات شرعی و… نمونه‌هایی از معروف‌ها، و شرک به خداوند، زنا و فحشا، ربا، سرقت، دست درازی به اموال یتیمان، تکبر، اسراف و بدخویی، نمونه‌هایی از منکرهای ذکر شده در قرآن کریم می‌باشند.

امر به معروف و نهی از منکر در قرآن

دستور قرآن کریم بر ضرورت و وجوب امر به معروف و نهی از منکر کاملاً آشکار است. در آیه‌ای می‌خوانیم:«و باید از میان شما گروهی باشند دعوتگر به خیر که به نیکی(معروف) فرمان دهند و از ناشایستی(منکر) باز دارند و اینان رستگارانند». در اهمیت امر به معروف و نهی از منکر همین بس که در قرآن کریم، نام آمرین به معروف، در کنار نام پیامبران آمده است و کیفر قاتلان آنان، مثل کیفر قتل انبیاست.

امر به معروف و نهی از منکر در روایات

پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله درباره ضرورت امر به معروف و نهی از منکر می‌فرمایند:«امت من تا هنگامی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و بر نیکی و تقوا یار یکدیگرند، در سلامتی خواهند بود و هر‌گاه آن را رها کنند، برکت‌ها از ایشان رخت خواهد بست…». امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز می‌فرمایند:«امر به معروف و نهی از منکر را وامگذارید که بدکارانتان بر شما چیره می‌گردند و آن‌گاه که دعا کنید، دعایتان مستجاب نشود». امام حسین علیه‌السلام در‌این‌باره فرمودند: «… خداوند به عنوان فریضه از امر به معروف و نهی از منکر آغاز می‌کند تا نشان دهد که اگر این فریضه ادا شود و استوار گردد، همه فریضه‌ها ـ چه آسان و چه دشوار ـ استوار خواهد گشت؛ از آنرو که امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به اسلام، مخالفت با ظالم، تقسیم غنیمت‌های جنگی و غیرجنگی، گردآوری زکات از جایگاه آنها و پرداخت آن به مستحقان است».